İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür Varlıkları Daire Başkanlığı tarafından Yenikapı Bölgesi için düzenlenen “Theodosius Limanı Arkeolojik Alanı Mimari Proje Yarışması”nın sonuçları açıklandı.

Günümüzde Marmaray ve Metro hatları ile deniz otobüsü ve feribot hatlarının düğüm noktası olarak İstanbul’un en önemli ulaşım ve aktarma merkezlerinden Yenikapı Bölgesi, Doğu Roma İmparatorluğu döneminde “Theodosius limanı” olarak kentsel bir işlevi yerine getirmekteydi. Burası, özellikle Roma-Bizans döneminde Karadeniz ve Akdeniz‘den kente gelen gemilerin, mal getirip götürdüğü kıtalar arası ekonomik ve kültürel ilişkilerin kurulmasını sağlayan bir doğal liman konumuna sahip olmuştur.

Theodosius Limanı arkeoloji kazılarında elde edilen veriler, yalnız İstanbul’un yerel tarihini değil, kentin küresel ölçekte 8000 yıldır Yakındoğu, Avrupa, Akdeniz ve Karadeniz kültürlerini ve toplumlarını birbiriyle nasıl buluşturduğunu ortaya koymuştur. Günümüzde de Theodosius Limanı bölgesi, coğrafi konumun kendisine sunduğu özelliğini sürdürmekte; hem dünya metropolü olan İstanbul ölçeğinde bir bağlantı noktası olarak, hem de Avrupa – Çin Demir İpekyolu projesinde bir durak noktası olarak toplumları, kültürleri ve ekonomileri buluşturan Marmaray-Metro aktarma merkezine ev sahipliği yapmaktadır.

Yarışmanın İçeriği

İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür Varlıkları Daire Başkanlığı tarafından düzenlenen “Theodosius Limanı Arkeolojik Alanı Mimari Proje Yarışması”, Yenikapı Bölgesindeki geçmişten günümüze uzanan yaşam katmanlarını birbirleriyle ilişkilendirmeyi, sahip olduğu tarihsel-coğrafi bilgiyi toplumla paylaşılır kılmayı ve bu değerin toplumun ortak hafızasında anımsanmasına aracı olacak proje önerilerini aramaktadır.

Seçici Kurul

-Danışma Kurulu Üyeleri

Ekrem İmamoğlu, İBB Başkanı
Mehmet Çakılcıoğlu, İBB Genel Sekreter Yardımcısı
Mahir Polat, İBB Kültür Varlıkları Daire Başkanı
Ufuk Kocabaş, İstanbul Üniversitesi Yenikapı Batıkları Başkanı
Ömer Yılmaz, İPA Yarışmalar Eşgüdüm Sorumlusu

-Asli Seçici Kurul Üyeleri

Zeynep Eres Özdoğan, Mimar
Nevzat Oğuz Özer, Mimar (Jüri Başkanı)
Cem Sorguç, Mimar
Ata Turak, Peyzaj Mimarı
Tunç Tibet Akbaş, İnşaat Mühendisi

Ödüller ve Mansiyonlar

1. ÖDÜL

Ilgın Avcı (Tasarım Takımının Başı)

Alişan Çırakoğlu, Mimar

Eda Ekim Yılmaz, Peyzaj Mimarı

Efkan Solmaz, İnşaat Mühendisi

Yardımcılar

Batuhan Kumru, Mimar

Aslıhan Sücüllü, Mimar

Merve Özcan, Öğrenci

Doğukan Durmuş, Öğrenci

2. ÖDÜL

Eren Başak, (Tasarım Takımının Başı)

Seray Türkay Coşkun, Mimar

Esatcan Coşkun, Mimar

Doğuşcan Aladağ, Mimar

Zeynep Eraydın, Şehir Plancısı, Kentsel Tasarımcı

Funda Baş Bütüner, Peyzaj Mimarı

A. Güliz Bilgin Altınöz, Mimar, Koruma Uzmanı

Elifnaz Durusoy Özmen, Şehir Plancısı, Koruma Uzmanı

Özgün Özçakır, Mimar, Koruma Uzmanı

Gökçe Naz Soysal, Mimar

Metin Başaran, İnşaat Mühendisi

Yardımcılar

Çağrım Koçer, Mimar

3. ÖDÜL

Ş. Tülin Görgülü, Mimar (Tasarım Takımının Başı)

M. Ebru Erdönmez Dinçer, Mimar

Burak Haznedar, Mimar

F. Türköz Haznedar, Mimar

Fahri Celeb, İnşaat Mühendisi

Sezgin Karaman, Peyzaj Mimarı

Yardımcılar

C. Mustafa Çetindaş, Mimar

S. İlkay Kaya, Mimar

Gizem Hacı, Mimar

1. MANSİYON

Kemal Bal, Mimar

Nil Bıçak, Mimar

Erol Kalmaz, Mimar

Doruk Kemal Kaplan, İnşaat Mühendisi

Gamze Alpan, Peyzaj Mimarı

Danışmanlar

Mine Bıçak, Arkeolog

Yardımcılar

Dilan Özdemir, Mimar

2. MANSİYON

Recep Semizoğlu, Mimar

Baran Yardımcı, Mimar

Nergiz Koçak, Mimar

Damla İçyer, Mimar

Mehmet Kılıç, İnşaat Mühendisi

Altan Abdüloğlu, Peyzaj Mimarı

Danışmanlar

Nilay Kulluk, Mimar

Yardımcılar

Ahmet Taş, Mimarlık Öğrencisi

3. MANSİYON

Dilek Derman, Mimar (Tasarım Takımının Başı)

Bünyamin Derman, Yüksek Mimar

Ahmet Topbaş, İnşaat Mühendisi

Selin Etkinöz Tunçer, Peyzaj Mimarı

Yardımcılar

Serkan Kocabay, Yüksek Mimar

İsmail Hakkı Tunçay, Mimar

Tuğman Büberci, Mimar

Hasan Öğüt, Mimar

4. MANSİYON

Sıddık Güvendi, (Tasarım Takımı Temsilcisi) Mimar

Cihan Sevindik, Mimar

Barış Ekmekçi, Peyzaj Yüksek Mimarı

Mehmet Ali Yılmaz, İnşaat Mühendisi

Danışmanlar:

Oya Eskin Güvendi, Mimar

S. Müştak Sevindik, Mimar, Akademisyen

Yardımcılar:

Rumeysa Tıpırdamaz, Öğrenci

Hüseyin Karameşe, Öğrenci

5. MANSİYON

Bünyamin Atan, Mimar (Ekip Başı)

Cansu Kabadayı, Peyzaj Mimarı

Furkan Şahin, İnşaat Mühendisi

Danışmanlar

H. Zeliha Yüksel, Mimar

Kübra Aksoy, Mimar

Yardımcılar

Abdülkadir Irmak, Mimar

Doğan Kalak, Mimar

Ayşe Eda Yaray, Öğrenci

(Kaynak: mimarlarodasi.org.tr)

İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür Varlıkları Daire Başkanlığı tarafından Yenikapı Bölgesi için “Theodosius Limanı Arkeolojik Alanı Mimari Proje Yarışması” düzenleniyor.

Günümüzde Marmaray ve Metro hatları ile deniz otobüsü ve feribot hatlarının düğüm noktası olarak İstanbul’un en önemli ulaşım ve aktarma merkezlerinden Yenikapı Bölgesi, Doğu Roma İmparatorluğu döneminde “Theodosius limanı” olarak kentsel bir işlevi yerine getirmekteydi. Burası, özellikle Roma-Bizans döneminde Karadeniz ve Akdeniz‘den kente gelen gemilerin, mal getirip götürdüğü kıtalar arası ekonomik ve kültürel ilişkilerin kurulmasını sağlayan bir doğal liman konumuna sahiptir.

Yenikapı Kazılarının Ortaya Koyduğu Veriler

1997 yılında Marmaray-Metro aktarma merkezi olarak, bu bölgenin seçilmesi sonrasında 2004 yılında arkeolojik kazıların başlamıştı. Sürdürülen çalışmalarda, yaklaşık +6.00 metre kotundan Marmara Denizi seviyesine kadar süren arkeolojik dolgularda üstte Osmanlı dönemi yapı kalıntıları, deniz seviyesinin hemen altında ise limanın tarihsel sürecinin Bizans döneminden Roma dönemine kadar inen izlerini ortaya koyan pek çok bulguyla karşılaşılmıştı.

Theodosius Limanı arkeoloji kazılarında elde edilen veriler, yalnız İstanbul’un yerel tarihini değil, kentin küresel ölçekte 8000 yıldır Yakındoğu, Avrupa, Akdeniz ve Karadeniz kültürlerini ve toplumlarını birbiriyle nasıl buluşturduğunu ortaya koymuştur. Aynı zamanda bütün bu uzun süreçte doğanın nasıl değiştiği ve insan yaşamını nasıl etkilediği de öğrenilmiştir.

Günümüzde de Theodosius Limanı bölgesi, coğrafi konumun kendisine sunduğu özelliğini sürdürmekte; hem dünya metropolü olan İstanbul ölçeğinde bir bağlantı noktası olarak, hem de Avrupa – Çin Demir İpekyolu projesinde bir durak noktası olarak toplumları, kültürleri ve ekonomileri buluşturan Marmaray-Metro aktarma merkezine ev sahipliği yapmaktadır.

Yarışmanın İçeriği

İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür Varlıkları Daire Başkanlığı tarafından düzenlenen “Theodosius Limanı Arkeolojik Alanı Mimari Proje Yarışması”, Yenikapı Bölgesindeki geçmişten günümüze uzanan yaşam katmanlarını birbirleriyle ilişkilendirmeyi, sahip olduğu tarihsel-coğrafi bilgiyi toplumla paylaşılır kılmayı, anıtsal değerinin kavranmasını sağlamayı, ve bu değerin toplumun ortak hafızasında anımsanmasına aracı olmayı amaçlamaktadır.

Katılımcı Projelerde Aranan Hedefler

Yarışma Seçici Kurulu tarafından katılımcıların öneri projelerini oluştururken dikkate alması geren ana ilkeler şu başlıklar altında toplanıyor.

-Yerin değerini vurgulamak, yerin önemine yönelik farkındalık yaratarak bilgisini aktarmak.

–Antik Theodosius Limanının yeri, mimarisi, kalıntı ve buluntuları ile ilgili koruma ve anlatım senaryoları geliştirmek, bu senaryolar bağlamında 2 boyutlu ve 3 boyutlu alan düzenlemeleri yapmak.

-Tarihsel katmanların algılanmasını / fark edilmesini sağlamak, arkeolojik kazının ortaya çıkardığı katmanlarda birikmiş kadim bilgiyi görselleştirmek, alanda halen sürdürülmekte olan çalışmaları deneyimlenebilir kılmak.

-Metropolün gündelik yaşamına tarihsel bilgi, değer ve katmanları entegre etmek.

-Alanın mekânsal kullanım sorunlarını çözmek.

-İşlevsellik ve tarihsel değerlerin korunması / yaşatılması arasındaki dengeyi kurmak.

-Mekânın zaman içindeki dönüşümünü ve gece-gündüz kullanımını dikkate almak.

-Yere ait olanlar ile yere ait olmayanları ayrıştırabilmek.

-Alanın, geçmişten bugüne, farklı araçlarla da olsa, kentin en önemli geçiş (giriş ve çıkış) noktalarından biri olma niteliğini vurgulamak.

-Alanın yakın çevresiyle etkileşimini yeniden kurgulayarak kente eklemlenmesini sağlamak.

-Alanın İstanbul’un en yoğun ulaşım, toplu taşım ve uluslararası aktarma merkezlerinden biri olduğunun farkında olmak.

-Alanın yakın çevresi için dönüştürücü olma potansiyelini dikkate almak.

-Alandaki kazı çukurunda görülen Theodosius Limanının mimarisine ait “in situ” bulguların, liman tabanının ve onun altındaki tarih öncesi döneme ait katmanların sadece İstanbul‘un kent tarihi için değil, aynı zamanda dünya tarihi için de arz ettiği önemi vurgulamak, söz konusu kazı çukurunun proje alanının bulunduğu bölgenin karakterini belirleyen en önemli etken olduğuna işaret etmek.

–Theodosius Limanı arkeolojik alanının tren ve metro istasyonlarını kullananların gündelik yaşamlarının ayrılmaz bir parçası olacağını göz önünde bulundurmak.

–İstanbul trafiğinin en önemli düğüm noktalarından biri olan, her gün binlerce insanın kullandığı istasyonlarda halihazırda bulunan merdivenlerin, duvarların, kat düzlemlerinin bu altyapının en önemli bileşenleri olduğunu unutmamak, yarışma alanındaki gündelik yoğun yaya akışları ile arkeolojik alanın tarihselliğindeki kalıcılık arasında ilişki kurmak.

-Yarışma alanının kuzeyini Langa Bostanları Sokağı sınırlamaktadır. Theodosius Limanının erozyon ve kentin yayılım sürecinde dolması ile oluşan, 1955 yılına kadar kentin tarımsal ürün ihtiyacını karşılayan tarihi peyzaj değerlerinden (Yedikule Bostanları gibi) Langa Bostanları ile düşünsel ve fiziksel ilişkiler kurmak.

-Yüzeye ilave edilmesi düşünülen yapılarda yükün istasyonun mevcut taşıyıcı sistemi tarafından karşılanacağı göz önüne alınarak az katlı ve alana yayılan hafif çözümlerin önerilmesi beklenmektedir.

-Mevcut tren ve metro istasyonlarının ana taşıyıcı sistemini oluşturulan kolon, kiriş ve perde elemanlarına müdahalede bulunulmadan, döşemelerde şaft ve sirkülasyon alanları oluşturulabilir. Açılacak bu alanların, arkalarında zemin bulunan bodrum perde duvarlarından en az bir aks ötede önerilmesi gerekmektedir.

-Alandaki kazı çukuruna geçiş sağlanmak istenmesi durumunda metro istasyonunun perde duvarlarında yerleri ve boyutları uygulama aşamasında detaylı olarak değerlendirilmek üzere çeşitli kapı ve galeri boşlukları açılması önerilebilir.

-Yarışma kapsamında değerlendirilecek olan etkileşim alanlarındaki mevcut yapıların üzerine inşa edilecek yeni tasarımlarda, hafif strüktürlerin tercih edilmesi beklenmektedir.

Seçici Kurul:

-Danışma Kurulu Üyeleri

Ekrem İmamoğlu, İBB Başkanı
Mehmet Çakılcıoğlu, İBB Genel Sekreter Yardımcısı
Mahir Polat, İBB Kültür Varlıkları Daire Başkanı
Ufuk Kocabaş, İstanbul Üniversitesi Yenikapı Batıkları Başkanı
Ömer Yılmaz, İPA Yarışmalar Eşgüdüm Sorumlusu

-Asli Seçici Kurul Üyeleri

Zeynep Eres Özdoğan, Mimar
Nevzat Oğuz Özer, Mimar (Jüri Başkanı)
Cem Sorguç, Mimar
Ata Turak, Peyzaj Mimarı
Tunç Tibet Akbaş, İnşaat Mühendisi

-Raportörler

Başak Çelik, Mimar – İPA Yarışmalar
Serap Öbekci, Mimar – İBB Kültür Varlıkları Daire Başkanlığı

-Raportör Yardımcıları

Perihan Gülden Ökten, Mimar – İBB Kültür Varlıkları Daire Başkanlığı
S. Benan Kaya, Şehir Plancısı – İPA Yarışmalar
İ. Zeynep Konuralp, Arkeolog – İBB Kültür Varlıkları Daire Başkanlığı

(Kaynaklar: mimarlarodasi.org.t, konkur.istanbul/theodosius/)

Türkiye Sualtı Arkeolojisi Vakfı, yakın zamandan yaşamdan ayrılan vakfın kurucu üyelerinden Mustafa Koç’u anmak amacıyla uluslararası bir sempozyum düzenliyor.

Dünyadan önemli sualtı arkeolojisi uzmanlarını da bir araya getirecek “Uluslararası Mustafa V. Koç” Sualtı Arkeolojisi Sempozyumu”nda Cemal Pulak, Frederick Hocker, Jim Bruseth, Kroum Batchvarov, Ufuk Kocabaş, Hakan Öniz, Taras Pevny, Deborah Carlson, Irena Radic Rossi, Deborah Cvikel, Stella Demesticha, Alexandre Belov, Mladen Pesic konuşmacı olarak yer alacak.

Mustafa Koç’un eşi Karolin Koç’un da destek verdiği etkinlik, 11-12 Haziran 2020 tarihlerinde İstanbul-Beyoğlu’nda bulunan Koç Üniversitesi Anadolu Medeniyetleri Araştırma Merkezi (ANAMED)’de düzenlenecek.

Ayrıntılı bilgiye buradan ulaşabilirsiniz.

 

(görsel: yachtturkiye.com)

 

(Alıntılanan bu haber, aa.com.tr’de “Yenikapı batıkları, müzesini bekliyor” başlığı ile yayınlanmıştır.)

Liman arkeolojisi alanında dünyanın en önemli kazılarından biri olan Yenikapı’dan çıkarılan 37 batık gemiden 4’ünün, müzede sergilenecek şekilde konservasyonu tamamlandı.

Liman arkeolojisi alanında dünyanın en önemli kazılarından biri olan Yenikapı’dan çıkarılan 37 batık gemiden 4’ünün, müzede sergilenecek şekilde konservasyonu sona erdi.

“Dünyadaki en büyük antik gemi koleksiyonu” olarak kabul edilen Yenikapı batıklarının her biri, İstanbul Üniversitesi (İÜ) tarafından Yenikapı’da kurulan ve içinde konservasyon kimyasalı ilaç bulunan 45 havuzda en az 5 yıl koruma altına alınarak, ilk aşamada deniz tuzundan arındırılıyor.

Dijital belgeleme çalışması için her batığın her bir ahşap parçası, 3 boyutlu dijital ortama aktarılıyor. Bu sırada ahşap malzemenin üzerindeki her ayrıntı kayda geçiyor. Ardından batık ahşaplar, daha uzun ömürlü hale getirilmesi için dondurularak kurutma (freeze dryer) cihazına yerleştiriliyor. Buradaki işlem ise en az 6 ay sürüyor.

Bir batığın konservasyonu titiz çalışmalar neticesinde 6-9 yılda tamamlanıyor ve eser, müzede sergilenecek hale getiriliyor.

13 yıl önce ortaya çıkarılmıştı

İÜ Edebiyat Fakültesi Taşınabilir Kültür Varlıkları Koruma ve Onarım Bölümü Başkanı Prof. Dr. Ufuk Kocabaş, AA muhabirine yaptığı açıklamada, Theodosius Limanı ve içinde barındırdığı 37 batığın dünyanın en büyük Orta Çağ gemi buluntu topluluğu olduğunu ve 2005 yılında Yenikapı’da gerçekleşen Marmaray kazı çalışmaları sırasında ortaya çıkarıldığını hatırlattı.

İstanbul Arkeoloji Müzeleri Müdürlüğü başkanlığında yürütülen Theodosius Limanı kazısında en alt tabakada açığa çıkan Neolitik uygarlık dahil bütün katmanların kazı çalışmalarının 2013 yılında tamamlandığını aktaran Prof. Dr. Kocabaş, İÜ olarak kazı alanında ortaya çıkan 37 batığın 27’si üzerinde çalışmaya başladıklarını, bu batıkların araziden kaldırılması, belgelenmesi ve koruma-onarım uygulamaları çalışmalarını üstlendiklerini söyledi.

Gemilerin 4’ünün konservasyonunun Bodrum Sualtı Arkeolojisi Enstitüsü’nde Texas A&M Üniversitesi uzmanlarınca tarafından yürütüldüğünü belirten Kocabaş, “İÜ ekibi olarak 2013 yılından beri Marmaray Metro İstasyonu’nun yakınında yer alan iki laboratuvarda kazı sonrası çalışmalara devam ediyoruz. Batık ahşapları, 45 havuzda koruma altında. İlk aşamada batık ahşapları deniz tuzundan arındırıldı. Ardından konservasyon kimyasalları emdirilmeye başlandı. İşin sonunda batıklar, müzede sergilenebilir hale getirilecek.” dedi.

Yenikapı batıklarında bu alandaki konservasyonda kullanılan en üst düzey cihazlardan faydalanıldığını aktaran Prof. Dr. Kocabaş, “Dondurarak kurutma (freeze dryer) cihazı denilen ileri teknoloji ürünü bir cihazı kullanıyoruz. Bu sayede hem kullanılan konservasyon kimyasalında yüzde 50 oranında tasarruf elde ediliyor hem de süre olarak kısalma sağlanmış oluyor.” diye konuştu.

“Müze için start verilmeli”

Gerek kazı alanından çıkarılan arkeolojik eserlerin miktarı gerekse bunların korunmuşluk durumu ve az bulunur nitelikte olmasının, Yenikapı kazılarını bambaşka bir boyuta taşıdığını dile getiren Prof. Dr. Kocabaş, sözlerine şöyle devam etti:

“Kazı sırasında ortaya çıkan batık gemilerin bazıları taşıdığı yüklerle birlikte bulundu. O dönemin bütün özelliklerini çok iyi şekilde yansıtan arkeolojik eserlerdi. Bunlar üzerinde bilimsel çalışma yapma şansı bulduğumuz için kendimizi şanslı hissediyoruz. Bunun için de sualtı arkeolojisinin bütün gereklerini uygulayarak çalıştık. Konservasyon zaman alan bir süreç. Bir parçanın sadece konservasyon kimyasalını emmesi bile 4-5 yıl sürüyor. Onun için sabırla ve titizlikle uzman ekibimizle bu çalışmaları sürdürüyoruz. Tüm bu çalışmaların amacı ise eserlerin sergilenebileceği bir müzenin kurulması. Onun için ilgili kurumlar tarafından geç kalmadan start verilmesi gerektiğini düşünüyorum. Çünkü burada biten parçalar var. Bunların depolanması ya da sergilenmesi için bir müzeye ivedilikle ihtiyaç var.“

Suya doymuş ahşap üzerindeki çalışmaların uzun soluklu olduğunu vurgulayan Kocabaş, şunları kaydetti:

“Avrupa’da bir geminin kazısının yapılmasından sergilenmesine kadar 20 yıl süre geçebiliyor. Süreç biraz uzun. Ama biz aynı anda birçok batık üzerinde çalışıyoruz. Batıklar bittikçe sergilenebilir hale gelecek. Ama 37 batığın 37’si de bu müzede sergilenebilecek mi? Keşke sergilenebilse. Uzman olarak bizim istediğimiz tabii ki budur. Belki yer sıkıntısından dolayı hepsi sergilenemeyecek ama bu miktarı olabildiğince fazla tutmaya çaba göstermek lazım.“

4 geminin konservasyonu tamamlandı

Prof. Dr. Kocabaş, Yenikapı kazılarından çıkarılan 4 geminin konservasyonunun bittiğini anlatarak, şu ifadeleri kullandı:

“Bir müze kurulmuş olsa bunları sergileyebilecek durumdayız. Ama nihai bir yerin olması lazım çünkü bu gemilerin büyük çoğunluğu, bir yerden başka bir yere taşınacak kondüsyonda olmayacak. İklimlendirme, ışık sistemi, ısı kontrolünün gerçekleştirildiği bir müzede sergileniyor ya da depolanıyor olmaları lazım ki gelecek nesillere aktarabilelim. Müzenin kurulma vaktinin geldiğine inanıyorum. Müze ile ilgi bütün projelerin tamamlandığını, gerekli kurumlardan izinlerin alındığını biliyoruz. Bir tek start verme işi kaldı. Umarım buna da en kısa sürede başlanır.“

Ana bilim dalı uzmanlarının yanı sıra laboratuvarda 10 stajyer öğrencinin, haftanın üç günü görev yaptığını anlatan Kocabaş, ayrıca yüksek lisans ve doktora öğrencilerinin de çalışmalarda yer aldığını söyledi.

“Yenikapı, geçmişi anlamamıza yeni bir kapı açtı”

Kazısı gerçekleştirilen Theodosius Limanı’nın ticaretin yoğun gerçekleştiği bir imparatorluk başkentinin limanı olduğunu belirten Prof. Dr. Kocabaş, şu bilgileri verdi:

“Sualtı kalıntıları çok iyi korunmuş vaziyette. Kara kazılarında rastlayamadığımız nitelik ve kalitede eserlerle karşılaştık. Yenikapı, geçmişi anlamamıza yeni bir kapı açtı. Çok iyi korunmuş gemiler, inanılmaz bilgiler barındırıyor. Aynı zamanda antik gemi inşa teknolojisi üzerinde çalışıyoruz. Batıklar içinde kadırgalar var. Bunlar, bir arkeoloji kazısında Bizans dönemi için konuşursak ilk defa ortaya çıkan kadırgalar. Donanmada kullanılmış, kürekli, ince, uzun gemiler. Kürekçilerin oturma düzenleri, birbirleriyle olan mesafeleri, bunlar hep tartışılan konulardı.“

Kazılar devam ettikçe İstanbul’un daha da geçmiş dönemlerine ışık tutacak bulguların ortaya çıktığını anlatan Prof. Dr. Kocabaş, kazı alanında neolitik döneme tarihlenen bir köy yerleşmenin kalıntılarının ortaya çıktığını hatırlattı.

İstanbul’un kuruluşunun hep bugünden 2700 yıl öncesine dayandırıldığını ama bu kazıların ardından bu tarihin 8500 yıl öncesine çekildiğini dile getiren Kocabaş, bu durumda İstanbul’da MÖ 5000’lerde yerleşme olduğunun söylenebildiğini anlattı. Kocabaş, “Marmara Denizi bir göl durumundayken, neolitik dönemin insanları bu gölün etrafında yaşıyormuş. Suların yükselmesiyle bu neolitik yerleşme Marmara Denizi’nin altında kalmış. Bu da İstanbul’un tarihi açısından son derece önemli.” dedi.

Batıklar dijital ortama aktarılıyor

İÜ Edebiyat Fakültesi Taşınabilir Kültür Varlıkları Koruma ve Onarım Bölümü Araştırma Görevlisi Dr. Evren Türkmenoğlu da gemileri arkeolojik açıdan incelemek ve gemi yapım tekniklerini belirlemek istediklerini söyledi.

Akdeniz’de Orta Çağ’da gemilerin nasıl yapıldığını anlamak için kazılardan çıkan tüm gemi parçalarını özel bir cihazla üç boyutlu çizdiklerini anlatan Türkmenoğlu, ahşabın bağlantı yerlerini, çivi deliklerini, ağacın özelliklerini, geçme yerlerini bu sayede üç boyutlu kaydettiklerini, daha sonra gemilerin şekillerinin nasıl olduğunu bilgisayar ortamında da yapabildiklerini belirtti.

Yaptıkları araştırmalarda, gemilerin bugünün teknolojisinden oldukça farklı inşa edildiğini, o dönemde mühendislik değil daha çok zanaatın ön planda olduğunu ifade eden Türkmenoğlu, şöyle konuştu:

“Bazı hesaplamalara göre yaptıkları gemiler de var. Örneğin bazı gemilerin ilk önce kabuğunu yapıyorlar, ardından kaburga dediğimiz eğrilerini içine yerleştiriyorlar ki bu antik teknik. Modern teknikte ise ilk önce iskeleti oluşturuluyor geminin, ardından kabuğu yapılıyor. Yaptığımız araştırmalarda gördüğümüz ilginç olan şey, iki tekniğin bir arada uygulandığı melez gemiler var. Bu iki teknik arasındaki geçiş sürecini tüm detaylarıyla araştırıp, çözümlemeye çalışıyoruz. Çünkü gemilerin 5. yüzyıldan 10. yüzyıl sonlarına kadar tarihleniyor olması bu evrim sürecinin araştırılmasına olanak sağlıyor. Bu 500 yıllık süre içinde bütün gelişimi tek bir alanda görebiliyoruz.“

(Kaynaklar:  Öne Çıkan Görsel: yenikapibatiklari.com

Türkiye Sualtı Arkeolojisi Vakfı’nın yayınladığı TİNA Denizcilik Arkeoloji Dergisi, ülkemiz açısından gurur duyulacak bir yayın. Dergi, sualtı arkeolojisindeki güncel gelişmeleri, akademik yaklaşımla izleyebilmek  için önemli bir kaynak oluşturuyor.

Yayınlanan 8. sayısı da ülkemizde son dönemde gerçekleştirilen çalışmalara yer veriyor.

Derginin bu sayısında şu makaleler yer alıyor:

1- Antik Çağ “Gemi Tipi Maltızlar” – Erdoğan Aslan

2- Mezopotamya’da Nehir Taşımacılığı – Haluk Sağlamtimur, Ali Ozan

3- Marmaris, Bozburun Sualtı Kazısı 2017 Sezonu – Haluk Özdaş, Nihan Kızıldağ

4- Türkiye’de ve Tüm Dünyada İNA – Deborah N. Carlson

5- Sualtı Arkeoloji Enstitüsü ve Bodrum Araştırma Merkezi – Tuba Ekmekçi Littlefield

6- TİNA ve Gelidonya Burnu Batığı Çalışmaları, 2010 ve Sonrası – Nicolle Hirschfeld

7- INA – Sualtı Arkeoloji Enstitüsü Laboratuarları’nda Gerçekleştirilen Koruma ve Onarım Çalışmaları – Esra Altınanıt Biçer

8- Yenikapı 12 Denizle Buluştu – Ufuk Kocabaş

9- Türkiye Batık Envanteri Projesi, 2017 Yılı Sualtı Araştırmaları – Harun Özdaş, Nihan Kızıldağ

10- Kekova Adası, Knidos, Phaselis, Anemurium Antik Kentleri Sualtı Araştırmaları – Erdoğan Aslan

11- 2016 Yılı Vordonisi Sualtı Araştırmaları – Ahmet Bilir, Serkan Gündüz, Can Ciner

12- Birleşen Dünyalar: Gemiler, Denizler ve İnsanlar – Işıl Sait Kocabaş

13- Bir Viking Gemisiyle Miklagard’a Yolculuk – Eıvınd Luthen

Marmara Denizi’nde 1200 yıl önce ticaret yapan “Yenikapı 12” nin replikası, iki yıl süren yeniden yapım aşamasının ardından denize indirildi.

İstanbul Yenikapı’daki Marmaray çalışmalarında Antik Teodosius Limanı’nda bulunan 37 batık gemiden biri olan “Yenikapı 12”, aslına uygun olarak meşe ve kestane ağaçları kullanılarak yapıldı.

Prof. Dr. Ufuk Kocabaş’ın girişimleriyle canlandırılan Yenikapı 12 teknesinin bu yeniden üretim sürecinde;  İstanbul Üniversitesi Taşınabilir Kültür Varlıklarını Koruma ve Onarım Bölümü, RMK Tersanesi, İ.T.Ü Gemi İnşaatı ve Deniz Bilimleri Fakültesi ve İ.Ü Orman Fakültesi yer aldı.

Kocabaş, teknenin denize indirilene kadar geçen araştırma ve çalışma süreçleriyle ilgili olarak şu açıklamayı yaptı:

“İlk incelemelerini yaptığımız, doktorasını üstlendiğimiz batıklarımızdan olması açısından da özel. İstanbul Arkeoloji Müzeleri’nin daveti ve destekleriyle bu çalışmanın içine bulunduk. Bu doktora tezi bittikten sonra bir Avrupa Birliği projesinde bu çalışmamıza fon bulduk ve batığın tekrar tıpkısını yaparak canlandırmaya karar verdik. ‘O dönemin gemiciliği ve denizciliği nasıldı?’ bunu daha iyi anlayabilmek için bu çalışmayı sürdürdük. Avrupa Birliği çalışması olan LİMEN ‘Ege’den Karadeniz’e Kültürel Limanlar’ başlıklı projede sağladığımız bu fonla çalışmalara başladık. RMK Marine tersanesinde bu geminin inşaası gerçekleşti. Bugün de denize indiriyoruz.”

Gemi, Arkeoloji müzesinden sergilenecek ardından 2018’de Marsilya’daki Uluslararası Gemi ve Tekne Arkeolojisi Sempozyumu kapsamında ikinci yolcuğunu yapacak.

(Haber Kaynakları: aa.com.tr, milliyet.com.tr)

(Alıntılanan haber, Hürriyet gazetesi internet sitesinde 13.12.2016 tarihinde Ortaçağ teknesi yeniden üretildi başlığı ile yayınlanmıştır.)

Yenikapı arkeolojik kazılarında bulunan ‘Yenikapı 12’ isimli tekne, Avrupa Birliği’nden 55 bin Avro fon alınarak yeniden yapıldı. Bahar aylarında suya indirilecek tekne daha sonra Marsilya’da sergilenecek.

Marmaray metro çalışmaları sırasında Yenikapı’da sürdürülen arkeolojik kazılarda çok sayıda batık gemiye ulaşılmıştı. Theodosius limanında bulunan batıklar İstanbul Üniversitesi Sualtı Kültür Kalıntılarını Koruma Anabilim Dalı Başkanı Prof. Ufuk Kocabaş tarafından laboratuvara alındı. Yenikapı’da inşa edilecek müzede batık kalıntıları amforalar ve diğer buluntular birlikte sergilenecek. M.S. 5 ve 10. yüzyıllara tarihlenen batıklar dünya denizcilik tarihine ışık tutacak. ‘Yenikapı 12’ adı ile anılan 9. yüzyıl batığı 7 metre uzunluk ve 2.5 metre genişliğe sahip.

Tekne hafif bir eğimle karinası üzerine oturarak batmış ve üzeri aniden deniz kumuyla örtüldüğü için de amfora yükünün altındaki ahşap elemanlarının büyük çoğunluğu bütün olarak ve orijinal yerlerinde korunmuş olarak bulundu. Çok sayıda anfora ile birlikte bulunan 9. yüzyıl sikkeleri ve mutfak eşyaları batığı daha önemli kıldı. Prof. Kocabaş hem ortaçağ deniz ticareti konusunda fikir vermesi hem de denizcilik tarihi açısından önemli bir süreci başlatmak düşüncesiyle ‘Yenikapı 12’nin replikasını yapmaya karar verdi. Avrupa Birliği ENPI Karadeniz Havzasında Sınır Ötesi İşbirliği Programı çerçevesinde 55 bin Euro fon aldı. Geminin birebir replika projelerini İstanbul Üniversitesi Sualtı Kültür Kalıntılarını Koruma Anabilim Dalı’ndan Doç. Dr. Işıl Özsait yaptı.

Tekne Tuzla’da RMK Marine tersanesinde orijinalindeki gibi kestane ağacından inşa edildi. Prof. Ufuk Kocabaş projenin bundan sonraki aşamalarını şöyle anlattı: “Test sürüşü yapacağız. Geminin hızı nasıldı, draftı nasıl, rüzgâra nasıl tepki veriyor. Ortaçağ denizciliğini biraz anlamaya çalışacağız. ‘Yenikapı 12’yi İstanbul Arkeoloji Müzesi’nde ve sonra da Marsilya’da sergileyeceğiz. Tekneyi dünyaya göstermek istiyoruz.”