Muğla’nın Marmaris ilçesindeki Taşlıca Mahallesi açıklarında bulunan Serçe Limanı’ndaki Helenistik Dönem Batığı’nda su altı kazı ve belgeleme çalışmaları yeniden başladı.

Antik çağda gemiler için önemli bir sığınak olan limanda sualtında bulunan, M.Ö. 280-275 yılına tarihlenen batık, dönemin gemi yapımı ve denizcilik teknolojisi hakkında önemli veriler sağlıyor.

Serçe Limanı Helenistik Dönem Batığı, su altı kazı ve belgeleme çalışmaları Bodrum Sualtı Arkeoloji Müzesi başkanlığı tarafından yürütülürken, Sualtı Arkeoloji Enstitüsü (INA) bilimsel destek sağlıyor. Kazının danışmanlığını ise; Sualtı Arkeoloji Enstitüsünden Dr. Orkan Köyağasıoğlu üstleniyor.

Serçe Limanı, Antik Çağ’da Ege ile Doğu Akdeniz arasında deniz ticaretinin en işlek güzergâhı olan Rodos Kanalı üzerindeki stratejik konumuyla öne çıkıyor. Özellikle fırtınalı havalarda gemiler için bir sığınak olan koyda, farklı dönemlerde birçok geminin sulara gömüldüğü biliniyor.

1973 yılında Bozburunlu süngerci Mehmet Aşkın tarafından keşfedilen batıkta ilk kazılar, 1978-1980 yılları arasında INA ekibi tarafından yapılmış ancak batık üzerine düşen büyük kaya parçaları nedeniyle kazı tamamlanamamıştı. 

Marmaris Ticaret Odası’nın destekleriyle yeniden başlanılan kazı çalışmalarında geçen yıl farklı boyutlardaki Knidos amforaları ve Güney Anadolu, Filistin ve Mısır bölgeleriyle benzerlik gösteren seramik buluntular ortaya çıkarıldı. 2025 yılı kazı çalışmalarında, batığın üzerini örten kalın kum tabakasının kaldırılması ve geminin dış hatlarının ortaya çıkarılması hedefleniyor.

33-37 metre arasındaki derinlikte bulunan Serçe Limanı Helenistik Dönem Batığı, dönemin gemi yapımı ve denizcilik teknolojisi hakkında da önemli veriler sağlıyor olması yanında Hellenistik Dönem’de Karia Bölgesi’nin denizcilik tarihine yönelik bilgiler ve Marmaris’in Antik Çağ’daki stratejik konumunu da ortaya koyacağı ifade ediliyor.

Marmaris Ticaret Odası tarafından yapılan açıklamada kazının dünyanın ‘Arkeolojik Araştırma Gemisi’ klasına sahip ilk ve tek gemisi olan ve tamamen Türk mühendisler tarafından tasarlanan ‘Virazon II’ ile gerçekleştirildiği belirtilerek, tüm buluntuların, teknolojik altyapından yararlanılarak, ayrıntılı biçimde incelendiğinin altı çizildi.

(Kaynak: iha.com.tr, aa.com.tr)

TINA Denizcilik Arkeolojisi Dergisi, 15. sayısını, Dünya ve Türk su altı arkeolojisine kurucu sıfatıyla büyük katkılar veren ayrıca Bodrum Deniz Müzesi’ne öncülük eden, George Fletcher Bass’a (1932-2021) adıyor.

İleriki zamanda çıkacak olan dergi ile birlikte, Bass’a adanan iki sayı, önce dijital olarak yayınlanacak ve yıl sonunda bu sayılar, Bass için ayırmış; özel bir cilt bir cilt haline dönüştürülerek; basılı olarak Türkiye’nin ve dünyanın önemli kütüphanelerine, müzelerine ve üniversitelerine gönderilecek.

2021 yılında yayımlanan 15. sayıda; Oğuz Alpözen, Tuba Ekmekçi Littlefield, Ahmet Feyyaz Subay, Esra Altınanıt Kirik, Joseph W. Lehner (ve diğer yazarlar: E. Kuruçaylı, S. A. Martin, D. Langis-Barsetti, L. Bowland, N. Hirchfield), Orkun Köyatasıoğlu, Selin Cambazoğlu dergide yazılarıyla yer alıyor.

Tina’nın editörü Mehmet Bezdan’ın, George Bass’ı en iyi anlatacak kişilerin başında geliyor diye nitelendirdiği Oğuz Alpözen’in ‘George F. Bass ve Ben’ adlı yazısı, bu bilim insanının çevresindekiler için ne anlam ifade ettiğini dile getiriyor. Yassıada’da ve Gökova Körfezi’nde süren su altı çalışmalarından, Alpözen’in Bodrum Deniz Müzesi’ne müdür olarak atanmasına, Serçe Limanı batığından çıkarılan cam yapıtların, Doğu Roma gemisinin, Gelidonya Burnu batığının ve Şeytan Deresi Batığının müzede sergilenme sürecine dek Bass’la olan kesişmelerini yazısında anlatıyor. Alpözen, George F. Bass’ın Kıbrıs Savaşı sırasında uluslararası basına “Türkler Kıbrıs’a asker çıkartmakta haklıdırlar” diye demeç verdiğini ve bu nedenle Yunan gazetelerinin George F. Bass’a ateş püskürdüklerini belirterek önemi bir ayrıntıyı da dile getiriyor.

Tuba Ekmekçi Littlefield, Bass’in yaşam öyküsünü özellikle denizcilik arkeolojisine yaptığı katkılar ve Türkiye’de gerçekleştirdiği çalışmalara yer vererek kaleme alıyor.

Ahmet Feyyaz Subay, ‘George Bass ve Carolyn’ adlı makalesinde, İzmir Sığacık yakınlarında Kokar Limanı girişinde birkaç süngercinin tarif ettiği ama tüplü dalışlarla defalarca dalınmasına rağmen bulunamayan bir Bizans Batığının, Bass’ın ve Subay’ın kullandığı ‘Carolyn’ adlı denizaltıyla bulunması deneyimini paylaşıyor.

Dergide yer alan diğer yazılar ise şöyle; Bezdan’ın, hem içeriği hem de Bass’ın kurduğu Bodrum’daki INA merkezinin geldiği noktayı göstermesi açısından oldukça önemli olduğunu belirttiği, Esra Altınanıt Kirik’in “Suya Doymuş Ahşap Eserlerde Polietilen Glikol Uygulaması Öncesi Demir ve Sülfür Bileşiklerinin Ahşaplardan Uzaklaştırılmasının Önemi” başlıklı yazısı ayrıca; Joseph W. Lehner, Emre Kuruçaylı, Samuel A. Martin, Dominique Langis-Barsetti, Lucyna Bowland, Nicolle Hirchfield tarafından kalem alınan ‘Öküzgözü Külçeler ve Gelidonya Burnu Batığı: Eski Bir Sorun Üzerine Yeni Araştırmalar’, Orkun Köyatasıoğlu’nun ‘Bodrum Yarımadası Batık Envanteri Çalışması’ ve Selin Cambazoğlu’nun ‘Bodrum Deniz Müzesi’ başlıklı yazıları yer alıyor.

Dergiye buradan ulaşabilirsiniz.

Kısaca George F. Bass

1932 yılında, Amerika’nın Columbia şehrinde doğan bilim insanı, 1952 yılında Amerika’da The Johns Hopkins Üniversitesi’nin Yakın Doğu Arkeolojisi Bölümüne girdi ve 1955 yılında yüksek lisans derecesini aldı. 1959 yılında girdiği Pennsylvania Üniversitesi’nin Klasik Arkeoloji Bölümü’nden ise 1964 yılında doktorasını tamamlayarak mezun oldu.

1960 yılında Peter Throckmorton, Joan du Plat Taylor, Frederic Dumas, Claude Duthuit, Wlady Illing ve Honor Frost’tan oluşan bir ekiple dünyadaki ilk bilimsel ve sistematik sualtı kazısını gerçekleştirdi.

1960-1961 yıllarında Bodrum Kalesi’nin müzeye dönüştürülme çalışmalarına Throckmorton ile birlikte öncülük etti.

1973 yılında arkadaşlarıyla birlikte, adı sonradan Institute of Nautical Archaeology – Sualtı Arkeoloji Enstitüsü” (INA) olarak değiştirilecek olan “American Institute of Nautical Archaeology-Amerikan Sualtı Arkeoloji Enstitüsü” (AINA)’nü yaşama geçirdi. 1990’lı yıllarda Bodrum’da bir arazi satın alan INA, Akdeniz’deki araştırmalarını yapabileceği bir merkez inşa etti. Bass, böylece INA Bodrum Araştırma Merkezi (Bodrum Research Center – BRC)’nin kurulmasını sağladı.

1960 yılından bugüne dünyanın farklı ülkelerinde 70 civarında batık gemi kazısı ve araştırma projesi gerçekleştiren George Bass, INA ve ortakları; Türkiye’de aralarında Uluburun ve Gelidonya batığı da olmak üzere 20 adet batık kazısı yapmıştır.

Yaklaşık 60 yıllık arkeoloji kariyerinde on kitap çıkaran ve editörlüğünü yapan Bass, yüzden fazla bilimsel yayına imza atmıştır.

(T. Ekmekçi Littlefield’ın yazısından kısaltılarak alıntılanmıştır.)