Avustralya Ulusal Deniz Müzesi, 2. Dünya Savaşı’nın sona ermesinin 80. yıl dönümünde “Beklenmeyen Saldırı – Kıyılarımıza Dayanan Savaş” başlıklı belgesel nitelikli bir sergiye imza atıyor.

Japon cüce denizaltılarının 1942 yılında Sidney Limanına gerçekleştirdiği beklenmedik baskın masaya yatırıldığı sergide, saldırı sonrasında yaşananları belgeleyen tarihi görüntüler ve sıradan insanların yaşamları üzerinde bıraktığı etkilere ilişkin tanıkların aktardıklarına yer veriliyor.

Tüm belgesel nitelikli görselin yanında sergide, ele geçirilen Japon M22 cüce denizaltısına ait pupa pervanesi ve saldırıda batırılan HMAS Kuttabul’a ait, mürettebatın iletişim için kullandığı donanımından parçalar yer alıyor.

Sidney’de Genel Görünüm

1942 yılının ilk günlerinde savaş, Sidney’lilerin birçoğu için hala gerçekleşmesi çok uzak bir olasılık gibi algılanıyordu. Ancak Şubat ayına gelindiğinde bu olası tehdit, kendisini artık tüm gerçekliğiyle artık duyurmaya başlamıştı. Japon uçakları, önce Darwin kentini, sonrasında ise; kuzey Queensland, Batı Avustralya ve Torres Boğazı Adaları’ndaki kentleri bombalamıştı. Ancak tüm bu gelişmelere karşın Sidney’in cephe gerisinde sahip olduğu coğrafi konum, pek çok kent sakinini, saldırılara karşı güvende oldukları yanılgısına düşürüyordu. Ta ki, üç Japon cüce denizaltısı savaşın gerçekliğini Sidney’in kıyılarına taşıyana kadar…

Baskın

31 Mayıs akşamı ve 1 Haziran 1942 sabahı erken saatlerde, M22, M 24 ve M27 olmak üzere A Tipi Kō-hyōteki sınıfı üç cüce denizaltı, savunma hattını aşarak Sidney Limanı’na girmeyi başarır. Müttefik gemilerine saldırmak üzere gerçekleştirilen baskında vurulan depo gemisi HMAS Kuttabul, içinde bulunan 19 Avustralyalı ve iki İngiliz denizciyle birlikte sulara gömülür.

Saldırının ardından yara alarak batan HMAS Kuttabul

sea.museum

Bu baskında M22 ve M27 cüce denizaltılardan ikisi limanda batırılırlar. HMAS Kuttabul’u batıran torpidoyu ateşleyen M24, limandan kaçabilen tek denizaltı olmuştur. Saldırı sonrasında denizaltının konumu tüm aramalara karşın belirlenememiştir. Ta ki, 2006 yılında, Sidney’in Kuzey sahillerindeki Bungan Head açıklarında, iki mürettebatının kalıntılarıyla birlikte, neredeyse hiç bozulmadan bulunana kadar.

Baskının ardından Sidney limanından çıkarılan Japon cüce denizaltısı

sea.museum

3 Haziran tarihinde HMAS Kuttabul’un 21 mürettabatı ve Japon cüce denizaltıları; M22 ve M27’den dört mürettebat, Sidney’de düzenlenen askeri törenle toprağa verilmiştir. Japon mürettebatın kalıntıları, 1943 yılında çıkarılarak, diplomatik takas yoluyla Japonya’ya iade edilmiştir.

(Kaynak: sea.museum)

Amerikalı sanatçı Chris Burden’ın  1987 tarihli “Amerika Birleşik Devletlerinin Tüm Denizaltıları” adlı yerleştirmesi Dallas Sanat Müzesi’nin koleksiyonunda yer alıyor.

Amerikan modern sanat tarihi içindeki en önemli sanatçılardan biri olan Chris Burden (1946-2015), özellikle kendi dönemini tanımlayan yapıtları ile 1970’lerden günümüze modern sanatta kendisine önemli bir yer edinmiş bir sanatçı.  Burden’ın Dallas Sanat Müzesi’ndeki Amerikan Donanmasına yönelik yerleştirmesi de, sanatçının kendine özgü  bir yorumu ile izleyici karşısına çıkıyor.

Amerika Birleşik Devletlerinin Tüm Denizaltıları (1987), 2. Dünya Savaşı döneminin tipik denizaltıları temel alınarak yapılmış 625 adet karton denizaltı maketinden oluşan bir oda büyüklüğünde bir yerleştirme.

1.

Yapıt, güzelliğindeki sükunet ve üstü kapalı şiddetteki sarsıcılığı ile müzenin içindeki  tüm sergi oylumunu dönüştürüyor ve bu süreç içinde izleyicilerin sanatı deneyimleme biçimini de dönüşüme uğratıyor. Yerleştirme sıradan bir oylumu, izleyici ve sanat arasında karşılıklı bir etkileşime olanak verecek biçimde bir sualtı oyun alanına dönüştürüyor.

2.

625 adet denizaltı, parıldayan vinil iplerle tavandan asılarak farklı yüksekliklerde havada asılı tutuluyor. Bu anlatım tekniği, neredeyse bir akvaryumun sahip olduğu etkiyi yaratarak; galeriyi bir okyanusa, ve denizaltı filosunu bir balık sürüsüne durumuna getiriyor.

Amerika Birleşik Devletlerinin Tüm Denizaltıları‘nda renksiz kartondan yapılan 625 adet denizaltı modeli, 1897 yılında kullanılan SS-12′den bu yerleştirmenin tamamlandığı 1987 yılına kadar Amerikan Donanması tarafından kullanılan tüm denizaltıları gözler önüne seriyor. Arkadaki duvarın yüzeyinde tüm denizaltıların adları bulunuyor. Galerinin girişine konumlandırılan bir dosya, bu denizaltıların her birinin tarihini daha da ayrıntılandıran bir belge olarak sunuyor.

Burden‘in belirsiz bir duruş sergilediği yerleştirme, Birleşik Devletler Ordusuyla ilgili olarak karmaşık bir konuyu ele alıyor. Sanatçı, ne Birleşik Devletler donanmasını kutsuyor ne de ona yönelik bir yergide bulunuyor. Müzenin, küratörün ve hatta bizzat Burden’ın bile içinde olduğu etki oluşturucuların biçtiği perdelerden kurtararak; geleneksel görme deneyimini yıkıyor ve  izleyicilere, tamamen kendi sanatsal deneyimlerine dayanarak kendi düşüncelerini oluşturmalarına olanak veriyor; hatta zorluyor.

3.

Amerika Birleşik Devletlerinin Tüm Denizaltıları‘nı anlamak için izleyicinin bu yerleştirme ile etkileşime geçmesi gerekiyor. Yapıtının, izleyici tarafından, çevresinde dolaşılarak,  en iyi bakış açısı sağlayan noktalardan; yoğunluğunu, huzursuzluğunu ve tarafsızlığını kavramak için incelemesi gerekiyor.

Burden için, ulusal güvenlik, politika, savaş ve tarih gibi çok büyük bir önemi ve ağırlığı olan anlamsal içerikler, kişisel olarak deneyimlenmesi gereken kavramlar. Tarafsız bir duruşu içindeki Burden, bu yapıtla kendi izleyicilerine güç ve egemenlik üzerine kendi kendilerine öğrenebilecekleri bir ders sunuyor.

 

(Kaynak: collections.dma.org)