İzlandalı bir balıkçılık şirketi olan Samherji’nin Namibya’daki yolsuzluklarına dikkat çekmek amacıyla, kavramsal sanatçı Oddur Eysteinn Friðriksson (Odee) tarafından hazırlanan web sitesi, Londra Yüksek Mahkemesi tarafından yargılanıyor.

Söz konusu dijital çalışma, Samherji’nin Namibya’da yol açtığı “Fishrot” adıyla bilinen yolsuzluk skandalına dikkat çekmek amacıyla, sanatçı tarafından hazırlanan bir sanat projesinin parçası olarak yayına sokulmuştu.

Skandal adını, Samherji’nin Namibya’daki eski bir çalışanı tarafından sızdırılarak, 2019 yılında Wikileaks’te yayınlanan 30.000’den fazla “Fishrot” adı verilen belgelerden alıyor. Söz konusu belgeler, şirketin çalışanları arasındaki e-posta yazışmalarına ayrıntılarıyla yer veriyor ve şirketin Namibya’nın balıkçılık kotasını almak için ülkedeki üst düzey politikacılara ve yetkililere milyonlarca dolar rüşvet ödediğini ortaya koyuyor. Samherji rüşvet iddialarını şiddetle reddederken, bu suça ortaklık eden on Namibyalı yetkili ise dört yılı aşkın süredir tutuklu bulunuyorlar. 2023 yılında sonunda Namibya Yüksek Mahkemesi’ne taşınan dava, halen sürüyor.

Odee: “Yapıt, İzlandalılar adına Namibya halkından bir özürdür“

2023 yılında, Reykjavik Sanat Müzesi’ndeki (İzlanda) açılan sergide yer alan “We’re Sorry” adlı yapıtı ve eş zamanlı olarak yayınlanan internet sitesini hazırlayan Odee, Artnews’a yaptığı açıklamada “Samherji’nin Namibya’da ‘Fishrot Dosyaları’yla gün yüzüne çıkan yasadışı uygulamalar ve geçen üç yılın ardından kimsenin hala adalete teslim edilmemiş olması beni öfkelendiriyor ve üzüyor” diyerek, sözlerini şöyle sürdürdü “İzlanda’dan hiç kimsenin Namibya’yada yaşananlar için özür dilemediğini öğrendim. Dolayısıyla ortaya koyduğum yapıt, İzlandalılar adına Namibya halkından bir özürdür.”

Kendisi de bir İzlandalı olan Odee, sanatsal uygulamalarını ortaya koyarken, diğer pek çok sanatçının da yaptığı üzere, toplumsal normlara yönelik eleştirileri dile getirmek üzere, medyanın ve kamusal alanın kullanıldığı “kültür sıkışması”na başvurduğunu söylüyor. Sanatçının şu anda kültür sıkışması üzerine akademik çalışmalarını gerçekleştirdiği Bergen Üniversitesi’nin bulunduğu Norveç, aynı zamanda Samherji’nin deniz ürünleri pazarında yatırımları bulunan ve ülkenin en büyük bankası DNB ile birlikte bir kara para aklama soruşturmasında adının geçtiği bir ülke.

.

theartnewspaper.com

Fishrot skandalına yönelik olarak “Üzgünüz” mesajına yer veren sitenin varlığına ilişkin olarak bilgi sahibi olan Samherji Grup, söz konusu dijital sanat eserinin firmaya yönelik olarak itibar kaybı oluşturabileceğini öne sürerek, Londra Yüksek mahkemesine suç duyurusunda bulunmuştu. Firmanın özellikle İngiltere’de böyle bir hukuki sürece girmesinin temel nedeni, grubun İngiltere’de yatırımlarının olmasından kaynaklanıyor.

Mahkemeye yapılan başvurunun ardından, web sitesinin ve alan adının denetiminin şirkete devredilmesine yönelik olarak ihtiyati tedbir kararı alındı. Londra’da yapılan duruşmada Samherji’nin sitenin kontrolü sürekli olarak üstlenip üstlenemeyeceği verilen kararla sonuca bağlanacak.

Rejkjavik Sanat Müzesi’nde sergilenen duvar yazısı

artnews.com

Odee, Londra’da görülmekte olan mahkemede yaptığı savunmada, İngiliz yayın kuruluşu BBC’nin de aralarında bulunduğu 20 ülkeden yaklaşık 100 uluslararası medya kuruluşuyla temasa geçerek, hazırlamış olduğu web sitesine, bir basın duyurusuyla dikkat çekmiş olduğunu söyledi.

Sahte basın açıklamasında “Samherji olarak Fishrot skandalına karıştığımız için resmi bir özür yayınlamak istiyoruz” ifadesine yer verilerek, açıklama şöyle sürdürülüyordu: “Kuruluşumuza yöneltilen yolsuzluk, rüşvet ve yeni sömürgecilik gibi iddiaların ne denli ciddi olduğunu kabul ediyoruz. Bu eylemler Namibya hükümetini zayıflattığı gibi ülkeyi sağlık ve eğitim için hayati gelirlerden yoksun bırakmıştır. Yolsuz mali işlemleri gerçekleştirmek için yasadışı ödeme yöntemleri kullandığımızı, Namibya’dan kar elde ettiğimizi ve en düşük düzeyde vergi ödediğimizi kabul ediyoruz. Tüm bunların yanında ülkede, iş kayıplarına neden olduğumuzu ve ülkenin ekonomisinde uzun süren hasara yol açan balık (uskumru) kotalarından yasadışı olarak yararlandığımızı da kabul ediyoruz.”

Samherji yazı karakterinin ve logosunun kullanıldığı sahte özür sayfasının bir taklit olduğunun açıkça anlaşılabileceğini belirten Odee, bu medya kuruluşlarına bir kaç gün sonra gönderdiği, web sitesinin bir sanat yapıtı olduğunu teyit eden basın duyurusunun yapılmış olduğunu ifadesinde belirtti.

Birçok yayın kuruluşu bu sitenin sahte olduğunu belirtirken, adı belirtilmeyen bir yayın kuruluşu, Samherji Grubun, Namibya skandalında parmağı olduğuna yönelik kamuoyuna açıklama yapmak zorunda kaldığını öne süren bir yazı yayınladı. Ancak sitenin sahte olduğu ortaya çıkınca söz konusu yazı birkaç saat sonra apar topar siteden kaldırıldı.

Matei: Dava, sanatçının ifade özgürlüğü ile bir şirketin fikri mülkiyet haklarını dengeleme fırsatı sunuyor.

Samherji’nin avukatlığını, 8 New Square Chambers’dan fikri mülkiyet uzmanı Jonathan Hill üstlenirken, Odee’nin savunmasını, Paris merkezli Avant Garde Avukatlık Bürosu adlı STK’dan Andra Matei gerçekleştirdi. Matei tarafından kurulan ofis, sanatçıların savunulması konusunda uzmanlaşmış bir kuruluş.

Duruşmada Oxford İngilizce Sözlüğü’nden bir sanat tanımını kanıt gösteren Hill, müvekkilinin sahte Samherji web sitesi üzerinde kalıcı denetim isteminin “büyük bir şirketin birilerine zorbalık yapmaya çalıştığı bir durum olmadığını” öne sürdü.

Matei ise Artnews haber kuruluşuna yaptığı açıklamada “Bu dava, kamu yararı söz konusu olduğunda, bir sanatçının ifade özgürlüğü ile bir şirketin fikri mülkiyet haklarını dengelemek için konusunda önemli bir fırsat sunuyor. Her ne kadar süreç, ‘Odee’ için kritik bir durum arzetse de, davanın tüm sanat camiası için geniş kapsamlı sonuçları olacağı çok açıktır. Şirket’in (Samherji’nin) talebinin kabul edilmesi, sanatçıları ve toplumların diğer tüm üyelerini, bazı konuları tartışmaya açmak için yaratıcı yollara başvurarak seslerini yükseltmekten ve kamusal gücü kullanarak, hesap sormaktan ciddi şekilde caydırabilir” ifadesine yer verdi.

Davaya bakan Yargıç Master Teverson, birkaç hafta içinde verilmesi beklenen kararı, henüz açıklamayarak saklı tutuyor. Odee ise, duruşmanın ardından yaptığı açıklamada, sürmekte olan yargı sürecini ve verilecek olan hukuki kararı, sanat projesinin bir parçası olarak değerlendirdiğini belirtti.

Samheji’nin avukatı Hill karar açıklanana kadar yorum yapmayacağını açıklarken; Matei, “sanatın kendisinin yargılanmakta olduğuna” inandığını belirtiyor.

(Kaynak: theartnewspaper.com,artnews.com)