300 yıl önce İngiliz Donanması tarafından batırılan, taşıdığı hazine nedeniyle “Batık Gemilerin Kutsal Kasesi” olarak nitelendirilen San Jose kalyonundan; altın/bronz sikkeler, bir porselen fincan ve bir savaş topunda oluşan ilk parçalar, Kolombiyalı bilim insanlarının çalışmaları sonucu gün yüzüne çıkarıldı.

1708 yılında İspanya’ya ait ‘San José’ adını taşıyan kalyon, Panama’dan ele geçirdiği tonlarca ganimetle Kolombiya’nın Cartagena limanına doğru seyir yapmaktaydı. Ancak gemi, sürmekte olan İspanya Veraset Savaşı nedeniyle pusu kurmuş İngiliz donanması gemileri tarafından vurularak, batırılmıştı. 200 tona yakın altın, gümüş ve zümrüt taşıdığı düşünülen geminin yeri hakkında batırıldığı günden bu yana çok sayıda söylenti dolaşmaktaydı.

2022 yılında basınla paylaşılan batık kalyona ait sualtı görüntülerinde geminin yükü olan altınlar, porselenler, çanak çömlekler, cam şişeler ve savunma gücünü oluşturan toplar, görsellerde açık bir biçimde göze çarpmaktaydı.

Batığın, suyun 200 metre altında, yani dalgıçların ulaşamayacağı bir derinlikte duruyor olması nedeniyle, yalnızca uzaktan kumandalı araçlar ya da denizaltılar kullanılabiliyor. Bu nedenle 2025 yılında gerçekleştiren, yüksek teknoloji ürünü insansız su altı robotlarının kullanıldığı çalışmalar sonucunda San Jose kalyonundan ilk defa altın ve bronz sikkeler, porselen fincan ve savaş topuna gün yüzüne çıkarıldı. Şimdi 300 yıldır suyun altında bekleyen bu küçük ölçekli hazine, laboratuvar ortamında uzun sürecek bir koruma işlemlerinden geçiriliyor.

Çalışmaların, Kolombiya’nın su altı kültürel mirasını koruma yetkinliğini ortaya koymuş olduğunu altını çizen Kolombiya Kültür Bakanı Yannai Kadamani Fonrodona, gerçekleştirilen kurtarma girişimi için “tarihi bir olay” olarak nitelendirmesinde bulunurken, Kolombiya Antropoloji ve Tarih Enstitüsü Direktörü Alhena Caicedo Fernández de açıklamasında, elde edilen buluntular aracılığıyla yurttaşlarının kalyonunun tarihine yakından tanıklık etme olanağı sağladığını belirtiyor.

Kolombiya hükümeti tarafından yapılan açıklamada, kalyonun ülkenin kültürü ve kimliği için önemli olduğunu belirtilerek, elde edilen eserlerin 18. yüzyılın başlarında Avrupa’nın ekonomik, sosyal ve siyasi ortamı hakkında önemli ipuçları sağlayacağının altını çiziliyor.

Tartışmaların odağındaki kalyon

Her ne kadar Kolombiya, karasularında bulunan batıkları kültürel mirasının bir parçası olarak görüyor olsa da; İspanyol yetkililer, bulunan hazinenin İspanyol gemisinde olması nedeniyle, kendilerine ait olduğunu savunurken, Bolivya ise İspanyolların yerli halkı değerli maddeleri çıkarmaya zorladığı için hazinenin kendilerine teslim edilmesini istiyor.

Kolombiya’nın “Sea Search Armada” adlı bir ABD kökenli şirketle sürmekte olan bir davası da basına yansımıştı. 1980’li yıllarda Kolombiya hükümetinden batık gemiyi aramak için izin alan Amerikan firması “Sea Search Armada”, Cumhurbaşkanı Belisario Betancur (1982-1986) ile bulunacak hazinenin yüzde 5’ini almak önerisiyle bir anlaşma yapmış ancak bu anlaşmanın ortaya çıkması üzerine konu mahkemeye taşınmıştı.

(Kaynak: edition.cnn.com, nytimes.com)